Op goede dagen praat Christiaan over voetbal. Of speelt hij rummikub – polo aan, kopje koffie erbij en als je hem aankijkt, dan lacht hij breed. Op slechte dagen zou hij het liefst onzichtbaar willen zijn, maar ook dan komt hij naar het zelfregiecentrum. Juist dat is er zo fijn. “Je bent er welkom, of je je nou goed of slecht voelt, of je werkt of niet, dat betaald doet of niet. Gewoon, zoals je bent.”
Psychische kwetsbaarheid speelt al zo’n twintig jaar een belangrijke rol in Christiaans leven. Toen hij aan zijn studie bedrijfseconomie begon, had hij dat nooit kunnen voorzien. “Mijn opleiding ging vlot en direct daarna stroomde ik door naar een baan. Vierentwintig. De wereld lag aan mijn voeten. Maar al snel sloeg dit om – mijn werk in de praktijk bleek heel anders te zijn dan ik dacht.”
Te veel prikkels
De 40-urige kantoorweek paste niet bij Christiaans gevoelige aard. “Waar het precies aan lag, kan ik niet goed zeggen. Aan mezelf, of aan het werk? Aan de lange uren achter een beeldscherm of de geluiden, collega’s en reistijd die ik op een gegeven moment had? Hoe dan ook, ‘s Avonds draaide de dag opnieuw als een film voor me af. Had ik die e-mail wel verstuurd, waarover sprak ik nou met die collega? En al die cijfertjes: ik kon niks loslaten en raakte overbelast.”
Maatschappelijke druk
Jaren ging Christiaan van bedrijf tot bedrijf, van ziekmelding tot re-integratie. De grote klap kwam na een korte uitstap als parttime hovenier – hard werken voor weinig geld, maar wél beter voor zijn geest. “Eigenwijs als ik ben, vond ik dat toch niet goed genoeg. Ik had toch niet voor niets die opleiding gedaan? Pure bewijsdrang had ik. Daarbij: fulltime werken is normaal. De maatschappij vraagt dat van je, zo ben ik ook opgevoed. Dus ja, ik wilde het weer proberen.”
Steeds verder weg afglijden
Zonder het door te hebben, gleed Christiaan weg in een psychose. “2008. Eerst ging het nog wel. Ik liep op mijn tandvlees, maar zat nog niet in het rood. Wel was ik op vrijdag heel erg toe aan weekend. Ik reed naar huis, deed de deur op slot, kon geen tv kijken en mijn telefoon moest uit. Stilte en rust had ik nodig, het hele weekend, zodat ik maandag weer met frisse tegenzin aan de slag kon.”
Toen kwam de manische periode. “Ik zat hoog in mijn energie. Ging eerder naar kantoor en maakte langere dagen – Nederland wil dat ik 40 uur werk, dus extra gas erop. Na een tijdje werd ik prikkelbaar. Kreeg ik aanvaringen op de voetbalclub en op werk, en als ik in de supermarkt ook maar vijf cent meer moest betalen, ging ik over de zeik. Mijn zenuwstelsel stond scherp afgesteld.”
Vlak daarna kwamen de complottheorieën erbij. “Alles wat men op de radio zei, ging over mij. Wat mijn collega’s ook bespraken: het ging over mij. De politie zat achter me aan, daar was ik heilig van overtuigd. Er was ook grote fraude op de afdeling. Toen ik hiermee naar de huisarts ging, rook hij onraad.”
De stroom weer aansluiten
Compleet de weg kwijt, werd Christiaan opgenomen in Zwolle. "2,5 maand rust en medicatie waren nodig om mijn hersenen weer tot rust te krijgen. Het ziekenhuis voelde nog als een soort veilige haven, maar de tijd erna, eenmaal terug thuis, was zwaar. Ik had geen vangnet en was zo eenzaam. Ik had te weinig begeleiding terwijl ik me terug de maatschappij in moest te worstelen.”
Hoe moet dat? “Ik had echt geen idee natuurlijk. Ik had totale kortsluiting gehad en zocht structuur op en mensen om me heen door bij een zorgboerderij te gaan werken. Maar tegelijkertijd zat ik nog met zo veel schaamte over wat me overkomen was. Het voelde alsof ik had gefaald. Dat verwerk je niet zo een, twee, drie, net als die kortsluiting. Dat vergt tijd, en dat doet het nog steeds.”
Luie kat
In 2022 ontdekte Christiaan via de Wmo het zelfregiecentrum in Raalte. “Ik erheen en naar binnen. Ik kende niemand. Dat vond ik spannend en ingewikkeld. Je weet niet wat je kunt verwachten. Na een warme introductie van coördinator Sanne ben ik wel terug blijven komen, maar de kat die ik uit de boom moest kijken, bewoog zich wel heel erg traag.”
Van ‘nee’ naar ‘ja’
Eenmaal op zijn gemak ontdekte Christiaan de cursussen. “Ik deed mee met Herstellen Doe Je Zelf, Honest Open and Proud, Ongekende Gevoelens en de WRAP. Het groepsproces was fijn. Te zien dat ik niet de enige ben die zich zo voelt. De WRAP gaf me een gereedschapskoffer mee voor een beter mentaal leven. Daarvan leerde ik hoe je, wanneer alles in je hoofd ‘nee, nee, nee’ roept, je toch ‘ja, ja, ja’ kunt doen. Zodat je niet zo bij de pakken neer blijft zitten.”
Voetbal, vrienden, familie, Vriendendiensten
Het leverde een switch op in Christiaans manier van kijken. “Het is fijn om te werken aan jezelf in de hoop iets te vinden waar je je structureel beter door gaat voelen, in plaats van te fixeren op je beperkingen. Dit is wat ik kan: vrijwilligerswerk, wandelen, familie en vrienden zien, voetbal volgen. En ik ga nu naar de (in 2023 geopende) locatie van het zelfregiecentrum van Vriendendiensten in Olst-Wijhe. Maar ook nog naar de locatie in Raalte, hoor. Chagrijnig of niet. Soms een uur, soms een hele dag.”